Polyvagale Manuele Therapie

Polyvagale Manuele Therapie Wat kan manuele therapie bieden voor het herstel van de functie van de nervus vagus en waarom is deze zo belangrijk? Manuele en osteopathische methoden worden al lange tijd met succes toegepast voor de behandeling van disfuncties van vele weefsels, inclusief perifere zenuwen. De nervus vagus, met zijn uitgebreide vertakkingen en even uitgebreide functies, vormt een fascinerende schakel tussen lichaam en psyche, darmen en hersenen, viscerale functies en hun autonome regulatie, stem, ademhaling en emoties... Door alle delen van dit uiterst complexe systeem te normaliseren, streven we naar een evenwichtige en stabiele werking, en oefenen we een niet alleen lokale, maar werkelijk holistische invloed uit op de mens.

Inleiding tot de polyvagale theorie

De polyvagale theorie, ontwikkeld door Dr. Stephen Porges, biedt een revolutionair model om het autonome zenuwstelsel en zijn invloed op ons fysieke en emotionele welzijn te begrijpen. Het autonome zenuwstelsel bestaat uit drie hoofdtakken, die zich in verschillende perioden van de evolutionaire geschiedenis hebben ontwikkeld:

1. Ventraal vagale systeem (sociale vagus). Het jongste systeem in evolutionair opzicht, verbonden met sociale communicatie en zelfregulatie. Het wordt geactiveerd in een staat van veiligheid en bevordert sociale interactie, waardoor we kunnen rusten, voedsel verteren en prosociale relaties onderhouden.

2. Sympathisch zenuwstelsel. Verantwoordelijk voor de mobilisatie van het lichaam in stressvolle situaties, door de reacties “vechten of vluchten” te activeren. Het bereidt het lichaam voor op actie bij een waargenomen bedreiging of gevaar.

3. Dorsaal vagale systeem (primitieve vagus). Het oudste systeem, verbonden met bevriezings- en dissociatiereacties. Bij extreme stress vertraagt het de metabole processen en spaart het de vitale hulpbronnen via immobilisatie.

Een kernpunt van de polyvagale theorie is de hiërarchie van deze systemen: bij een bedreiging probeert het organisme eerst sociale interactie (ventrale vagus), vervolgens activeert het het sympathische systeem, en pas in uiterste gevallen schakelt het over naar een dorsale vagale reactie.

Manifestaties van verstoringen in de evenwichtige werking van de nervus vagus

Systeemstoornissen

Chronische ontstekingsprocessen, omdat de nervus vagus helpt ontsteking te reguleren
Auto-immuunziekten
Verstoringen in hartslagvariabiliteit
Problemen met thermoregulatie

Emotionele en psychologische manifestaties

Een lage vagale tonus hangt nauw samen met psychologische stoornissen:

Onvermogen om met stressvolle situaties om te gaan
Slechte slaap en vermoeidheid – de nervus vagus is verbonden met herstellende slaap
Depressie en angsttoestanden
Moeite met emotionele regulatie
Problemen met sociale interactie
Verminderde capaciteit om zichzelf te kalmeren

Fysieke symptomen

Disfunctie van de nervus vagus manifesteert zich in een breed scala aan lichamelijke symptomen:

Spraak- en slikstoornissen: moeite met spreken, stemverlies, problemen met het slikken van vloeistoffen
Verlies van reflexen: vermindering of afwezigheid van de kokhalsreflex
Cardiovasculaire manifestaties: abnormale hartslag, bloeddrukstoornissen
Spijsverteringsstoornissen: verminderde maagzuurproductie, misselijkheid, braken, een opgeblazen gevoel, buikpijn, onverklaarbaar gewichtsverlies
Oorsymptomen: oorpijn door aantasting van de auriculaire tak van de nervus vagus

Belangrijke signalen om op te letten: spijsverteringsproblemen, stem- of slikproblemen, hartkloppingen en moeite met kalmeren. Tests zoals hartslagvariabiliteit kunnen ook vagale disfunctie meten.

Manuele en osteopathische methoden voor invloed op het polyvagale systeem

Direct werk op zenuwstructuren

Werk met craniale zenuwen. De osteopathische benadering omvat directe neurale manipulaties en neurodynamische technieken gericht op:

Nervus vagus (X) en zijn vertakkingen
Nervus trigeminus (V), die de gezichtsspieren innerveert
Nervus facialis (VII), die de mimische spieren controleert
Nervus accessorius (XI), die de sternocleidomastoïde en trapezius innerveert

Technieken voor sympathische structuren. Werk met de sympathische keten en spinale zenuwen via:

Directe neurale technieken in de thoracale en lumbale wervelkolom
Fasciale technieken op paravertebrale gebieden
Mobilisatietechnieken voor costovertebrale gewrichten

Parasympathische sacrale plexus. Gespecialiseerde technieken gericht op sacrale parasympathische vezels die de bekkenorganen innerveren.

Herstel van de functies van de sociale vagus door werk met de door hem geïnnerveerde weefsels

Gezichtsspieren. Fasciale technieken om de tonus en mobiliteit van de gezichtsspieren te herstellen:

Massage van gezichtsspieren en acupressuurpunten
Miofasciale release-technieken van het middelste deel van het gezicht (tussen ogen en mond)
Werk met kauwspieren en het kaakgewricht

Oculomotorisch systeem. Osteopathische technieken om de functies van de oogbewegingszenuwen te verbeteren en het visuele contact – een essentieel onderdeel van sociale interactie – te herstellen.

Structuren van keel en oren

Werk met spieren en fascies van strottenhoofd en keelholte
Technieken om vagale vezels in het uitwendige oor te stimuleren (vooral het tragusgebied)

Eliminatie van disfuncties van viscerale organen

Het is belangrijk te onthouden dat 75% van de vezels van de nervus vagus signalen van de organen naar het centrum transporteert, dus de toestand van de interne organen is cruciaal voor de werking van het hele polyvagale systeem.

Eliminatie van chronische irriterende of remmende invloeden:

Correctie van disfuncties die pathologische signalen via de afferente banen van de nervus vagus kunnen sturen
Normalisatie van viscero-somatische reflexen

Viscerale osteopathie van de buikholte:

Werk aan de mobiliteit van de spijsverteringsorganen
Technieken om de functie van lever, maag en darmen te normaliseren
Werk met het mesenterium en viscerale fascies
Normalisatie van de functie van de zenuwplexus van de interne organen

Werk met de organen van de borstholte:

Speciale aandacht voor het diafragma en het herstel van de ademhalingsmechanica van de borstkas
Technieken voor het hart en het pericard
Werk met de longen en de pleura
Mobilisatie van het mediastinum

Correctie van disfuncties van het bewegingsapparaat

Het is ook belangrijk om disfuncties van het bewegingsapparaat te behandelen, die een negatieve invloed kunnen hebben op de activiteit van verschillende delen van het autonome systeem, zoals de wervelkolom (vooral de cervicale regio), ribben, fascies en spieren.

Werk met de wervelkolom:

Speciale aandacht voor de cervicale wervelkolom, waar belangrijke autonome structuren lopen
Zachte technieken voor disfuncties van atlas en axis
Correctie van thoracale en lumbale disfuncties die sympathische activiteit beïnvloeden

Werk met ribben en ademhalingsstructuren:

Correctie van ribdisfuncties die de ademhaling beïnvloeden
Technieken voor tussenribspieren en fascies

Specifiek werk met spieren geïnnerveerd door de nervus accessorius:

Sternocleidomastoïde spier
Trapeziusspier
En ook release van suboccipitale spieren

Fasciale technieken:

Werk met oppervlakkige en diepe fasciale lagen
Miofasciale release om de algemene spanning in het systeem te verminderen

Polyvagale Manuele Therapie als onderdeel van een integratieve benadering

Polyvagale manuele therapie en osteopathie vormen een essentiële component van een holistische benadering voor het herstel van de evenwichtige werking van het autonome zenuwstelsel. Deze methode richt zich op het herstel van de optimale werking van de regulerende mechanismen van het lichaam, wat positieve effecten heeft op:

De psycho-emotionele sfeer
De humorale regulatie
Het hormonale systeem
De immuunfunctie
De spijsvertering en het metabolisme

Synergie met andere therapeutische benaderingen

Om het maximale therapeutische effect te bereiken, wordt polyvagale manuele therapie effectief gecombineerd met:

Somatische oefeningen: lichaamsbewustzijnstechnieken, ontwikkeling van proprioceptie, qigong
Ademhalingsoefeningen: diafragmatische ademhaling, technieken voor verlenging van de uitademing, Wim Hof-methode en andere
Andere methoden voor vagusactivatie, waaronder koude-expositie en oefeningen voor het strottenhoofd
Autogene training: methode voor zelfregulatie en ontspanning
Traumaverwerking: integratie van traumatische ervaringen via lichaamsgerichte benaderingen, waaronder EMDR

Het is belangrijk te benadrukken dat de therapeut zelf, om de patiënt te kunnen helpen, in een evenwichtige en veerkrachtige toestand moet zijn. Dit betekent dat hij of zij de eigen actuele toestanden goed moet kunnen onderscheiden en in aanzienlijke mate het eigen autonome zenuwstelsel moet kunnen reguleren. Enkele van de aanbevolen methoden vindt u in de sectie “methoden”.

Manuele therapie binnen de polyvagale benadering elimineert niet alleen symptomen, maar richt zich op het herstel van het natuurlijke vermogen van het zenuwstelsel tot zelfregulatie, sociale interactie en aanpassing aan veranderende omgevingsomstandigheden. Deze integratieve visie beantwoordt de vraag die alle gevorderde osteopaten en andere artsen stellen: “Wat kunnen wij doen voor de patiënt als geheel mens en tegelijkertijd als een uiterst complex systeem van zelfregulatie, dat van nature de capaciteit bezit om niet alleen te overleven, maar ook te floreren in deze veranderlijke wereld?”